361 mld dolarów rocznie. Nielegalne składowanie odpadów niebezpiecznych to biznes

03.07.2025

Nielegalne składowanie odpadów niebezpiecznych pozostaje światowym wyzwaniem, stanowiącym zagrożenie dla środowiska i społeczeństwa. Zyski z nielegalnego składowania odpadów idą w setki miliardów dolarów, zaś do walki z przestępcami wykorzystywane są najnowsze zdobycze techniki, w tym sztuczna inteligencja.

Przestępczość przeciwko środowisku – w tym nielegalna działalność związana z odpadami - stanowi trzecią co do wielkości działalnością przestępczą w Europie.

Zjawisko nielegalnego gospodarowania odpadam niebezpiecznymi to złożony problem, którego główną motywacją stanowi minimalizowanie kosztów związanych z legalnym procesem utylizacji.

Według danych Ministerstwa Klimatu i Środowiska, w Polsce istnieje co najmniej 311 nielegalnych składowisk odpadów niebezpiecznych.

Czym jest nielegalne składowanie odpadów?

Nielegalne składowanie odpadów niebezpiecznych to działanie polegające na nielegalnych usuwaniu materiałów. Zbiór odpadów niebezpiecznych obejmuje szeroki zakres substancji, do których należą m.in. pozostałości chemikaliów przemysłowych, azbest, odpady medyczne, e-odpady zawierające metale ciężkie, zużyte oleje, trwałe zanieczyszczenia organiczne (TZO) czy też gruz budowlany. Miejsca nielegalnego porzucania odpadów niebezpiecznych są zróżnicowane, niejednokrotnie obejmując odległe tereny, nieużywane obszary przemysłowe, grunty rolne, a często również zbiorniki wodne.

Zjawisko nielegalnego składowania odpadów niebezpiecznych jest napędzane przez różnorodne podmioty. Z jednej strony mamy do czynienia z osobami prywatnymi, dla których motywacją jest poszukiwanie tańszych alternatyw dla legalnej utylizacji odpadów. Z drugiej strony, obserwuje się alarmujący wzrost aktywności zorganizowanych sieci przestępczych, które niejednokrotnie wykorzystując luki w istniejących regulacjach prawnych, generują znaczne zyski kosztem środowiska.

Odpady to miliardowy biznes

W kontekście istotnych kosztów, nielegalne składowanie odpadów staje się atrakcyjną alternatywą, oferującą korzyść finansową poprzez obejście wspomnianych wydatków. Skala zjawiska nielegalnego składowania odpadów w Unii Europejskiej jest znacząca, o czym świadczą dane Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, wedle którego nielegalny handel odpadami generuje rocznie od 1,5 do 1,8 miliarda euro zysku dla podmiotów przestępczych, co podkreśla silny ekonomiczny imperatyw stojący za tym procederem.

Globalny koszt nielegalnego składowania odpadów wynosi 361 mld dolarów, zaś bez podjęcia stanowczych działań, może dojść osiągnąć 640 mld dolarów do 2050 roku – stwierdza raport „Global Waste Management Outlook 2024” opublikowany przez Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP).

Koszty związane z legalnym przetwarzaniem, transportem i usuwaniem odpadów niebezpiecznych są znaczące, co wynika bezpośrednio z rygorystycznych regulacji środowiskowych. Wdrożenie przepisów w praktyce wymaga specjalistycznych procedur obsługi, zaawansowanych procesów przetwarzania (takich jak spalanie w wysokich temperaturach, neutralizacja chemiczna czy bezpieczne składowanie), jak również kompleksowych systemów monitoringu.

Walka trwa

Istniejące ramy regulacyjne oraz egzekwowanie przepisów stanowią podstawowe instrumenty w kontroli i zarządzaniu odpadami niebezpiecznymi. Na poziomie międzynarodowym kluczową ramą prawną stanowi Konwencja Bazylejska, której celem jest regulowanie transgranicznego przemieszczania i usuwania niebezpiecznych materiałów, aby zapobiec niekontrolowanemu obrotowi. Równolegle, na poziomie krajowym i regionalnym (jak na przykład w ramach dyrektyw Unii Europejskiej), funkcjonują szczegółowe regulacje.

Biorąc pod uwagę fakt, że przepływ odpadów niebezpiecznych często wykracza poza granice regionalne i krajowe, współpraca między różnorodnymi organami jest kluczowa dla skutecznego zwalczania nielegalnego obrotu. Kooperacja obejmuje szerokie spektrum podmiotów, w tym agencje ochrony środowiska, siły policyjne, urzędników celnych, a także organizacje międzynarodowe, takie jak INTERPOL.

Dronem w śmieciarkę

Technologia staje się coraz bardziej istotnym narzędziem w walce z nielegalnym składowaniem odpadów niebezpiecznych. Jej zastosowanie obejmuje szerokie spektrum innowacyjnych rozwiązań, które wspierają zarówno prewencję, jak również wykrywanie nielegalnych działań.

Technologie teledetekcji – w tym drony wyposażone w specjalistyczne czujniki –  odgrywają kluczową rolę w wykrywaniu tajnych wysypisk, szczególnie w trudno dostępnych obszarach. Pozwalają na szybkie i efektywne skanowanie dużych powierzchni, co znacząco zwiększa szanse na zlokalizowanie nielegalnych składowisk.

Elektroniczne systemy śledzenia odpadów, takie jak francuski system Trackdéchets, dostarczają danych w czasie rzeczywistym. Przywoływane rozwiązania znacząco zwiększają przejrzystość w całym cyklu życia odpadów, od wytworzenia po utylizację.

Dodatkowo, zaawansowana analiza danych jest w stanie identyfikować anomalie w procesach wytwarzania i przemieszczania odpadów, co może wskazywać na potencjalne nielegalne działania.

Zapobieganie tańsze od leczeni

Wysoka rentowność nielegalnego handlu odpadami czyni proceder niezwykle atrakcyjnym dla zorganizowanych grup przestępczych. Problematykę tę potęgują rozbieżności w przepisach krajowych oraz niejednolity poziom egzekwowania prawa między różnymi jurysdykcjami, nawet w obrębie Unii Europejskiej. Dysproporcje znacząco utrudniają wspólne działania transgraniczne, przyczyniając się do tworzenia korzystnych warunków dla przestępców.

Walka z nielegalnym składowaniem odpadów niebezpiecznych musi być prowadzona na wielu frontach: prawnym, technologicznym, ekonomicznym i społecznym. Potencjalne szkody wynikające z zanieczyszczeń wywołanych odpadami niebezpiecznymi niejednokrotnie rozciągają się na wiele lat, których zażegnanie nie stanowi jedynie kosztów finansowych, ale w znacznej mierze środowiskowe.

źródło: www.zielonagospodarka.pl