Rząd odblokował ubezpieczenia przewozów do Ukrainy. Teraz ruch po stronie ubezpieczycieli

04.11.2025

Po wybuchu wojny na Ukrainie w lutym 2022 r., polskie zakłady ubezpieczeń odebrały polskim przewoźnikom możliwość ubezpieczania swojej działalności i mienia na terytorium Ukrainy. Dotyczyło to standardowych w działalności transportowej produktów ubezpieczeniowych, takich jak: OCP, Autu-Casco i Cargo.

Od początku wojny tylko nieliczne zakłady ubezpieczeń wykazały dość liberalnie podejście do problemu i rozszerzały ochronę ubezpieczeniową na zachodnie obwody Ukrainy, niektóre na środkowe obwody z granicą na rzece Dniepr, a niektóre z ochrony wyłączały jedynie obwody objęte działaniami wojennymi. Większość jednak „zamknęła się” na Ukrainę i jest zamknięta do dziś.

Udzielana ochrona miała jednak wyraźne ograniczenie. Niezależnie od rozszerzenia zakresu terytorialnego, z ochrony ubezpieczeniowej wyłączone zostały bowiem szkody powstałe bezpośrednio lub pośrednio wskutek:
- działań wojennych, cyber-wojny, konfliktu zbrojnego, aktów terroryzmu, stanu wojennego lub wyjątkowego, wojny domowej, rebelii, przewrotu i rewolucji.
- aktów terroryzmu, podejmowanych z pobudek politycznych, ideologicznych, społecznych lub religijnych,
- zaboru, konfiskaty, zawłaszczenia, nacjonalizacji, rekwizycji, zniszczenia lub uszkodzenia mienia przez organy państwa,
- strajków, niepokojów społecznych, zamieszek wewnętrznych, rozruchów, lockoutów, aktów sabotażu.

O ile zakłady ubezpieczeń rozszerzały zakres terytorialny ubezpieczeń o Ukrainę, ograniczały zakres ochrony o ryzyka wymienione powyżej. W przypadku Ukrainy, szczególnie odczuwalnym stało się ograniczenie ochrony o ryzyka wynikające z wojny i działań wojennych prowadzonych w jej wschodnich obwodach. Dla polskich przewoźników był to naturalny hamulec odcinający ich od przewozów do i konsekwencji z Ukrainy. To spowodowało znaczne zmniejszenie udziału polskich przewoźników w przewozach transgranicznych do i z Ukrainy z 45% w 2022 r. do 8% w 2023 r. Znacznie zmniejszył się też eksport polskich towarów do Ukrainy.

Opisywanie sytuacji polskiego transportu w czasopismach transportowych niestety nie zainteresowało instytucji kreujących i nadzorujących polski transport drogowy. Rozmowy z pracownikami Komisji Nadzoru Finansowego, Polskiej Izby Ubezpieczeń, czy Ministerstwa Infrastruktury pozwoliły jedynie na wyciągnięcie wniosku, że żadne instytucje nie mogą narzucać zakładom ubezpieczeń zakresu udzielanej przez nie ochrony ubezpieczeniowej. Dopiero naciski środowiska transportowego zwróciły uwagę instytucji państwowych na problem związany z ograniczeniem możliwości wykonywania przewozów drogowych do Ukrainy. W sierpniu 2024 roku Polska Izba Ubezpieczeń zwróciła rządowi uwagę na istnienie luki na rynku polskim w zakresie oferowania prywatnych produktów ubezpieczeniowych związanych z wojną na Ukrainie. We wrześniu 2024 roku swój głos oddało Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych w Polsce, które w raporcie opisało istniejące trudności w branży polskiego transportu, które wynikają z braku możliwości wykonywania przewozów drogowych do Ukrainy z powodu braku odpowiedniego produktu ubezpieczeniowego obejmującego ryzyka związane z wojną na terytorium Ukrainy.

Program reasekuracji

Sygnały nie pozostały bez echa i rząd Polski stworzył program pomocowy, który otrzymał nazwę „Reasekuracja ubezpieczeń transportowych na terytorium Ukrainy”. Za cel przyjęto „zapewnienie uczestniczącym zakładom ubezpieczeń (…) możliwości zawierania umów reasekuracji z KUKE w celu zrównoważenia znacznego ryzyka związanego z oferowaniem kwalifikującym się przedsiębiorstwom transportowym ubezpieczenia od szkód powstałych w wyniku zdarzeń wojennych na terytorium Ukrainy”. Zdaniem Polski, zastosowany „Środek umożliwi kwalifikującym się zakładom transportu uzyskanie niezbędnego ubezpieczenia, aby móc świadczyć usługi transportowe i prowadzić działalność na terytorium Ukrainy w czasie trwającej rosyjskiej agresji wojskowej.”.

Założenia programu

Założenia programu przewidują reasekurację przez KUKE ryzyk związanych ze stratami uczestniczących w programie zakładów ubezpieczeń, spowodowane szkodami powstałymi w wyniku określonych „zdarzeń wojennych”, które miały miejsce w trakcie prowadzenia działalności transportowej na terytorium Ukrainy. Za „zdarzenia wojenne” program określa następujące zdarzenia:
- powstałe w wyniku wojny, inwazji, wtargnięcia, wrogich działań obcego państwa, działań wojennych (niezależnie od tego, czy wojna została wypowiedziana, czy nie), wojny domowej, buntu, rewolucji, powstań, zamieszek, strajków, lokautów, niepokojów społecznych, aktów sabotażu, porzuconych min, torped, bomb lub innej porzuconej broni wojskowej, zdetonowanej broni wojskowej działającej w oparciu o reakcje rozszczepienia atomowego lub jądrowego i/lub syntezy termojądrowej lub reakcję o podobnym charakterze, niepokojów wewnętrznych, wojskowego lub cywilnego zamachu stanu, przejęcie władzy przez wojsko, próby przejęcia władzy, niepokoje społeczne i blokady;
- akty terroryzmu, które będą rozumiane jako działania mające na celu wywołanie chaosu, zastraszenie ludności lub dezorganizację życia publicznego w celu osiągnięcia określonych konsekwencji gospodarczych i politycznych;
- zorganizowane działania lub działania ze złym zamiarem osób działających w imieniu lub we współpracy z organizacjami politycznymi;
- konfiskata, nacjonalizacja, rekwizycja, zajęcie, ograniczenia, sprzeniewierzenie, niszczenie, uszkodzenie lub zatrzymanie mienia przez upoważnione organy państwowe, nawet w wyniku ich działań bez podstawy prawnej; oraz
- emisja, uwolnienie lub rozproszenie substancji chemicznych lub biologicznych związane z operacjami wojskowymi.

Zgodnie z założeniami programu, reasekuracja KUKE będzie obejmowała wybrane klasy ubezpieczeń wymienione w rozdziale II załącznika do ustawy o ubezpieczeniach:
- Klasa 3: Pełne ubezpieczenie AC pojazdów lądowych, z wyjątkiem pojazdów kolejowych, w tym szkody wyrządzone pojazdom mechanicznym i pojazdom lądowym bez napędu własnego;
- Klasa 4: Pełne ubezpieczenie AC pojazdów kolejowych, w tym szkody wyrządzone pojazdom kolejowym;
- Klasa 7: Ubezpieczenie towarów w transporcie, w tym szkody wyrządzone rzeczom podczas ich dostawy, niezależnie od każdorazowo używanego środka transportu;
- Klasa 10: Wszystkie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wynikające z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym, w tym ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej przewoźnika;
- Klasa 13: Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (ogólnej odpowiedzialności cywilnej) inne niż te, o których mowa w klasach 10–12.

Program reasekuracji przewiduje objęcie tych klas ubezpieczeń, które obecnie są „zamknięte” na Ukrainę i ryzyka powstałe w Ukrainie, na które są „zamknięte” zakłady ubezpieczeń. Można powiedzieć, że to rewelacyjny projekt, który otworzy możliwość asekuracji „ryzyk wojennych” na terytorium Ukrainy. W dniu 5 lutego 2025 r. na mocy art. 108 ust. 3 TFUE, Polska powiadomiła o programie Komisję Europejską i przekazała jego zakres.

Wdrożenie programu

Decyzją Rady UE nr C/2025/3143 z dnia 04.04.2025 r. polski program został zatwierdzony i otrzymał nr SA.111121. Rząd przystąpił do pracy w celu formalnego wprowadzenia programu do polskiego obszaru prawnego. W dniu 15 października br. ukazało się rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ryzyka nadzwyczajnego przejmowanego przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna.

Według § 2 rozporządzenia, „Zakres ryzyka nadzwyczajnego obejmuje ryzyka pokrywane ubezpieczeniami, o których mowa w dziale II w grupach 3, 4, 7, 10 i 13 załącznika do ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej”, a więc obejmują m.in. ubezpieczenia OCP, Cargo i Auto-Casco.

Rozporządzenie w § 3 wskazuje, że „ Do zdarzeń wchodzących w zakres ryzyka nadzwyczajnego należą:
1) konflikt zbrojny, przez który rozumie się w szczególności inwazję, najazd, wrogie działanie obcego państwa, działanie o charakterze militarnym, wojnę domową, rebelię, bunt, rewolucję, powstanie, detonację porzuconych min, torped, bomb lub innej porzuconej broni wojennej, detonację broni wojennej funkcjonującej z wykorzystaniem rozszczepienia atomowego lub jądrowego lub reakcji termojądrowej albo reakcji o podobnym charakterze, zamieszki wewnętrzne będące skutkiem wojskowego lub cywilnego zamachu stanu oraz przewrót wojskowy,
2) zamieszki, przez które rozumie się w szczególności rozruchy, strajk, lokaut, niepokoje społeczne oraz akty sabotażu,
3) akty terroryzmu, przez które rozumie się w szczególności poważne zastraszenie wielu osób, zmuszenie organu władzy publicznej jakiegokolwiek państwa lub organu organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonych czynności, wywołanie poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce jakiegokolwiek państwa lub organizacji między-narodowej,
4) zorganizowane działania osób działających w imieniu organizacji politycznych lub w powiązaniu z takimi organizacjami,
5) konfiskata, przez którą rozumie się w szczególności nacjonalizację, rekwizycję, zajęcie, przywłaszczenie, zniszczenie, uszkodzenie, przetrzymanie mienia lub ograniczenie praw do mienia przez organy państwowe do tego uprawnione, nawet w wyniku ich działania bez podstawy prawnej,
6) emisja, uwolnienie lub rozpylenie substancji chemicznych lub biologicznych związanych z działaniami wojennymi
‒ o ile wystąpiły na terytorium Ukrainy.”.

KUKE może przejąć ryzyko nadzwyczajne tylko wówczas, gdy umowy ubezpieczenia zawarte przez zakład ubezpieczeń nie obejmują szkód będących następstwem zdarzeń wchodzących w zakres ryzyk nadzwyczajnych, które wystąpiły na terytorium Ukrainy. Zatem aby program zaczął żyć, zakłady ubezpieczeń muszą otworzyć się na Ukrainę. I nie dość, że muszą rozszerzyć zakres terytorialny o Ukrainę, to dodatkowo włączyć ochronę ubezpieczeniową za tzw. „ryzyka nadzwyczajne” opisane powyżej, asekurowane w Ukrainie.

Drzwi zostały otwarte. Ale czy zakłady ubezpieczeń będą chciały przez nie przejść?